Alleen als je goed op de hoogte bent van de technologische ontwikkelingen die de economie en arbeid ingrijpend zullen veranderen, begrijpt wat de impact daarvan is en de mogelijkheden die daaruit ontstaan, kun je als vakbond mensen goed voorbereiden. Met als doel zoveel mogelijk mensen inzetbaar te houden. De oplossing zit hem enerzijds in het continu leren en ontwikkelen van vaardigheden, zoals samenwerken, probleemoplossend vermogen, ICT-geletterdheid, creativiteit etc. Zowel voor hoger als voor lager opgeleiden. Deze vaardigheden zijn voor iedereen nodig om adaptief, ondernemend en effectief te blijven opereren in continu veranderende werkomgevingen. Zo blijf je fit voor de nieuwe banen die door nieuwe technologieën, zoals artificial intelligence, robots en drones, ontstaan.

DOOR heeft ook aandacht voor mensen die hun baan verliezen en zich niet makkelijk kunnen aanpassen. Voor die mensen moet ook een oplossing worden gevonden, zodat zij niet alleen maar een basisinkomen hebben om te overleven, maar ook hun capaciteiten kunnen gebruiken.

Veranderende arbeidsmarkt

De tijd waarin mensen een ‘baan voor het leven’ hadden is voorbij. Werkgevers maken steeds vaker gebruik van een flexibele schil. Hierdoor verandert de verhouding tussen werknemer en werkgever, bijvoorbeeld door het toenemend aantal ZZP’ers, flexwerkers en korte dienstverbanden. 

De digitalisering en technologische innovatie is een andere ontwikkeling die van invloed is op de arbeidsmarkt. Er verdwijnen veel functies doordat het werk uitgevoerd wordt door computers of robots. Er ontstaan ook nieuwe functies. Dit is allemaal niet nieuw, maar nooit eerder was de levenscyclus van vaardigheden zó kort en voltrokken de veranderingen zich op zo'n grote schaal.

Er wordt steeds meer op nieuwe manieren samengewerkt (tussen overheid en) in het bedrijfsleven zoals in de netwerkeconomie, door middel van co-creatie en in  ecosystemen. Startups zullen de komende jaren ook steeds meer werk genereren.

Als tegenhanger van de digitalisering en technologische innovatie zie je tegelijkertijd dat ambachtswerk steeds belangrijker wordt. Mensen willen authenticiteit, willen weten waar hun product vandaan komt, waarmee en door wie het gemaakt is. En daarin spelen service en dienstverlening ook een steeds belangrijkere rol. Het gaat niet om bedrijven die producten produceren, maar om klanten die bepaalde producten wensen, willen kopen of afnemen.

De werkplek van de toekomst

De afgelopen jaren hebben we een verschuiving gezien van taken die (deels) uitgevoerd worden op de virtuele werkplek. Het nieuwe werken is een beperkte vorm van ‘overal kunnen werken’. Werken zal in de toekomst nog meer plaats- en tijdonafhankelijk zijn dan nu. De virtuele werkplek neemt daarbij een gelijkwaardige plaats in naast de fysieke werkplek op kantoor. De Covid-19 periode met de lockdowns heeft dit proces enorm versneld.

De werkplek van de toekomst bestaat uit een verzameling werkplekken.  Voor elk soort taak komt er een andere werkplek, van ontmoeting met echte mensen tot plekken om individueel te werken. Onderweg, thuis, op een co-workingplace, flexibel, gericht op veranderende teams en in staat verschillende functies te vervullen. Het zijn meetingpoints waar gelijkgestemden samenkomen rond een vraagstuk of thema. Dat kan online en in real life.

Beroepen van nu en van de toekomst

Robots en computers kunnen steeds meer repeterende taken en werkzaamheden uitvoeren die bij een beroep horen. Het gaat hierbij niet alleen om beroepen in de productie-industrie zoals assemblagemedewerkers en bedieningspersoneel van ‘machines en apparaten’ of administratief personeel zoals boekhoudkundig medewerkers, secretaresses en data-invoerders. Ook beroepen van hoogopgeleide mensen in de administratie en controle zoals accountants en belastingadviseurs zullen verdwijnen. Ontwikkelingen op het gebied van kunstmatige intelligentie maken dit mogelijk. Digitale systemen gaan technisch autonoom werken, en worden zich steeds meer situationeel en contextueel bewust.” Voorbeeld daarvan is machine learning die ook bij werving en selectie in de uitzendbranche al zichtbaar is.

Door de opkomst van zelflerende machines zullen computers en robots werk dat gebaseerd is op waarneming zoals lezen, kijken, scenario’s maken, besluitvorming, steeds meer werk overnemen van de mens. De tijd dat de mens zich daarin kon onderscheiden van de machine is voorbij.

Uitgevers en winkels zijn lagen tussen producent en consument. De toegevoegde waarde die een dergelijke tussenlaag had, is nu lang niet altijd vanzelfsprekend meer. Met 3D-printers thuis gaan we in de toekomst nog een stapje verder. Dan hebben we geen producent en geen winkel meer nodig, alleen nog een te downloaden ontwerp en grondstoffen die door drones worden getransporteerd.

Geleidelijk zullen bepaalde beroepen verdwijnen of fundamenteel veranderen net zo geleidelijk zullen er beroepen bijkomen. Voorbeelden van nieuwe banen zijn; data scientist, app-ontwikkelaars, digital assistent, cyber-rechercheur. Klik hier voor meer beroepen van de toekomst. 

DOOR wil in kaart brengen en concretiseren hoe mensen zich vanuit de beroepen van nu het beste kunnen ontwikkelen naar beroepen van de toekomst en hoe deze ontwikkeling gefaciliteerd en gefinancierd kan worden.

Niemand kan exact voorspellen hoe snel de ontwikkelingen zullen gaan, maar op het moment dat machines beter, goedkoper en sneller bepaalde taken kunnen uitvoeren dan mensen, zullen deze machines ingezet worden. De volgende video laat goed zien op welke manier machines de economie nu al aan het veranderen zijn.

Flexibel werken en werk-privé balans

Een professionele organisatie stuurt op output en is gebaseerd op wederzijds vertrouwen. Een eenduidig beleid m.b.t. mobiel- en thuiswerken stelt medewerkers in staat om hun werk en privé-leven beter te combineren. Er zijn duidelijke spelregels nodig om werk-prive goed te kunnen blijven scheiden en grenzen te stellen. Denk daarbij aan het niet versturen van emails na 7 uur ’s avonds, althans niet te verwachten dat medewerkers daar op reageren. Verder moeten werknemers expliciet de mogelijkheid krijgen om 36 uur te werken tegen hetzelfde salaris. Met 40 uur werken betekent immers niet meer output dan met 36 uur werken. Er is een natuurlijke grens aan hoe lang een mens productief kan zijn op een dag. Sterker nog, er zijn onderzoeken   die aantonen dat een kortere werkdag zorgt voor meer productiviteit en niet onbelangrijk ook meer energie en geluk als gevolg van een betere balans tussen privé en werk. Het lijkt erop dat een kortere werkweek leidt tot minder ziekteverzuim.